Çağımızın hastalığı diyabet

Nurdan Eroğlu

Bartın Halk Sağlığı Müdür Vekili Dr. Dursun Koç, yaşam kalitesini ve organların işlevlerini bozan diyabetle savaşmada bazı etkenler büyük rol oynadığını söyledi. Koç, diyabette beslenmenin önemine dikkat çekti.

Sağlıklı kişilerde yenen gıdaların bir kısmı sindirildikten sonra şeker yani glikoz olarak kana geçiyor ve çeşitli dokular tarafından enerji kaynağı olarak kullanılıyor. Diyabetli kişilerde ise; kandaki glikozun yani kan şekerinin düzeyini dengeleyen insülin hormonunun eksikliği veya etkili bir şekilde çalışmaması nedeniyle kandaki şeker kullanılamıyor ve kan şekeri yükseliyor. Yaşam kalitesini ve organların işlevlerini bozan diyabetle savaşmada bazı etkenler büyük rol oynuyor. Bunlardan biri de doğru beslenme. Bartın Halk Sağlığı Müdür Vekili Dr. Dursun Koç, diyabet tedavisinin amacının kan şekeri kontrolünü sağlayarak, diyabet ve komplikasyonlarını önlemek olduğunu söyledi. Koç, böylece diyabetli kişilerin yaşam kalitesinin yükseleceğini belirtti. Koç ayrıca diyabet tedavisi için 3 altın kuralın düzenli ilaç kullanımı, yeterli ve dengeli beslenme ile düzenli egzersiz olduğunun altını çizdi.

DİYABETTE TEDAVİNİN TEMELİ SAĞLIKLI BESLENME

Diyabeti olan kişilerde, kişiye özel beslenme programı oluşturmanın oldukça önem taşıdığını belirten Dursun Koç, diyabetli kişilerin yeterli ve dengeli beslenme programı için mutlaka bir diyetisyen ile görüşmesi gerektiğini kaydetti. Koç, diyabetli kişilerin beslenmede dikkat etmesi gereken ipuçlarını şöyle anlattı:

“Diyabet tedavisinin amacı kan şekeri kontrolünü sağlayarak diyabetin seyrinde gelişebilecek bozuklukları (komplikasyonları) önlemek veya geciktirmek; böylece yaşam kalitenizi yükseltmektir. Diyabette bu amaca yönelik olarak tedavi, sağlıklı beslenme ve egzersizle, sağlıklı beslenme, ağızdan alınacak antidiyabetik (OAD) ilaçlar ve egzersizle ve sağlıklı beslenme, insülin tedavisi ve egzersiz ile sağlanabilmektedir. Diyabet, yaşamınızda başta beslenme planınız olmak üzere bazı değişikliklerin oluşmasını gerektirmektedir. Kan şekerini oluşturan asıl kaynak besinler olduğu için sağlıklı beslenme diyabette tedavinin temelidir.

ÇEŞİTLİ BESİNLER TÜKETİN UYARISI

Sağlıklı beslenmek için vücudun ihtiyacı olan öğeleri içeren besinleri yeterli miktarlarda ve öğün içinde dengeli bir şekilde tüketmeniz gerekmektedir. Sağlıklı beslenmek için ihtiyacımız olan öğeler ve bu besin öğelerini alacağınız temel yiyecek kaynakları karbonhidrat, protein,  yağ, vitamin ve mineral ile posadır.  Sağlıklı beslenmek için her gün çeşitli besinler tüketiniz. Çünkü her bir besinin içindeki besin öğesi farklıdır. Sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek için vücudunuzun gereksinimi olan besin öğelerini ancak yiyecekleri çeşitlendirerek, yeterli bir şekilde sağlayabilirsiniz. Diyabetinizin olması yaşamınız boyunca sevdiğiniz yiyecekleri yiyemeyecek olmanız anlamına gelmez. Fakat yediğiniz yiyecek çeşidine ve miktarına daha çok dikkat etmeniz gerekmektedir. Önemli olan kan şekerinin kontrolünü sağlamak için sebze, meyve, tahıl kaynaklarından zengin, ılımlı miktarda protein ve yağ ile kolesterolü sınırlandırılmış bir beslenme planı uygulamanızdır. Bu plan içinde yediğiniz besinlerin çeşidi, miktarı ve zamanı konusunda bilinçli olmanız ve bu bilince uygun davranmanız gerekir. Vücudunuz için gerekli olan besinlerin zaman ve miktar olarak belirli bir denge içinde alınması hiperglisemi ve hipoglisemiyi önleyerek, kan şekeri kontrolünü sağlayacak kan şekerinin kontrol altına alınması da kısa ve uzun dönemde gelişebilecek komplikasyonları önleyecek veya geciktirecektir.

FARKLI YİYECEKLER İLE MENÜ PLANLAMASI

Diyabeti olan birçok kişi beslenme planını uygulamak için aile ile yemek yeme zamanını ve birlikte yedikleri yemek çeşidini değiştirmekte, kendisi için ayrı yemek hazırlamaktadır. Oysa günümüzde diyabeti olan ve diyabeti olmayan bireylere önerilen sağlıklı beslenme önerileri farklı değildir. Diyabet, bireyin temel besin öğelerine olan gereksinim düzeylerini etkilemez. Diyabeti olmayan bir kişinin de rafine şeker tüketimini kısıtlaması, doymuş yağ ve kolesterolden zengin olan et, süt, yoğurt, peynir, yumurta gibi yiyecekleri belirli bir miktarda tüketmesi, az az ve sık sık yemek yemesi gerekmektedir. Öğünlerden 1,5 saat sonra kan şekerinizi ölçerek farklı yiyeceklerin kan şekerinizi nasıl etkilediğini saptayabilir, farklı yiyecekler ile menü planlaması yapmak için değişim listelerinden faydalanabilirsiniz.

ÖĞÜN PLANLAMASI

Çoğu kişi diyabet tedavisini en zor kısmının beslenme alışkanlıklarını değiştirmek ve öğün planı yapmak olduğu konusunda hem fikirdir. Haftanın 7, yılın 365 günü ve yıllar boyunca her gün düzenli olarak belirli zamanlarda, ölçülü miktarlarda yemek yemek gerçekten zordur. Ancak günümüzde kan şekeri kontrolünün sağlanması için diyetisyeniniz tarafından beslenme tedavinizin temelini katı kuralların, belirli kalori hesabına dayalı, daha önceden basılarak hazırlanmış diyet listelerinin uygulanmasından ziyade sağlıklı yaşam tarzı değişikliklerinin sağlanması oluşturmaktadır.

DİYETİSYENDEN YARDIM ALIN

Yaşam tarzınızda yapacağınız değişikliklerinin en önemlisi mevcut beslenme alışkanlıklarınızın sağlıklı beslenmenizi sağlayacak şekilde değişmesidir. Bu değişiklikleri başlatmanın temelinde ise bilinçli bir besin seçimi ve mutfak alışverişi yer alır. Çünkü evinize aldığınız veya dışarıda yemek yerken seçmiş olduğunuz besinlerin sağlıklı beslenmeniz için uygun besinler olmaması durumunda kan şekeri kontrolünün sağlanması zorlaşır. Haftalık veya günlük öğün planınızı yapmak, alışveriş için markete gittiğinizde size kolaylık sağlayacaktır. Gereksiniminiz olan besinleri içeren bir alışveriş listesi yapınız ve ihtiyacınız olan miktarlar belirleyiniz. Öğün planlaması konusunda bilgi almak ve uygulamalarda başarılı olmak için diyabet tedavisi konusunda deneyimli bir diyetisyenle (diyabet diyetisyeni) birlikte çalışmaya gereksiniminiz olacaktır. Diyabet diyetisyeninizle birlikte öğün ve ara öğünlerinizi size uygun olacak şekilde planlayabilir, beslenme alışkanlıklarınızda gerekli olan davranış değişiklikleri konusunda bilgi alabilirsiniz.

DİYABETLİLER 6 ÖĞÜN BESLENMELİ

Gün içinde yemeniz gereken öğün sayısı beslenme alışkanlıklarınıza, diyabetinizin tipine, aldığınız medikal tedaviye (ilaç, insülin), fiziksel aktivite düzeyinize ve o andaki kan şekeri düzeyinize bağlı olarak değişir. Diyabetli bireylerin sabah kahvaltısı, öğle yemeği ve akşam yemeği olarak üç ana öğün, öğünler arasında ve gece yatmadan önce üç ara öğün olmak üzere altı öğün beslenmesi önerilir.

SIK VE AZ YEMEK YİYİN

İnsülin kullanan bir diyabetlinin ara öğün yapmaması, bir ara öğünü atlaması veya yediği yiyecek miktarını ve çeşidini azaltması kan şekerinin düşmesine (hipoglisemi) neden olur. Bir gün içinde yenilmesi gereken yiyecek çeşidini ve miktarını gün boyunca yayarak, sık ve az yemek yemek alınan öğünden sonra kan şekerinin daha az yükselmesini sağlar. Vücudunuz için gerekli olan besinleri zaman ve miktar olarak belirli bir denge içinde almanız hiperglisemi ve hipoglisemiyi önleyerek, kan şekeri kontrolünü sağlayacak kan şekerinin kontrol altına alınması da kısa ve uzun dönemde gelişebilecek komplikasyonları önleyecek veya geciktirecektir.”