Mahkemeden önemli karar!

Amasra’daki tarım alanları termik santral amaçlı kullanılamayacak

Nilay Meryem ÇÖMLEK

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne (TMMOB) bağlı Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası, Bartın ili, Amasra ilçesi, Gömü Köyü sınırları içerisinde yer alan toplam 25,01 hektar tarım arazisinin, üzerinde Amasra termik santral üretim ve yardımcı tesisler yapılmak üzere 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu'nun 13. maddesi uyarınca tarım dışına çıkarılmasına ilişkin, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın 28/12/2017 tarih ve ......02-E.3344454 sayılı işleminin iptali istemiyle açılan davada; davanın reddine ilişkin olarak Zonguldak İdare Mahkemesince verilen 12/02/2019 tarih ve E:2018/46, K:2019/137 sayılı kararın; hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek kaldırılmasını isterken süreci istinafa taşımıştı.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası’nın Ankara Bölge İdare Mahkemesi’nde açtığı dava sonuçlandı. Açılan dava sonucunda, Amasra ilçesi Gömü Köyü sınırlarında yer alan 25,01 hektar tarım arazisinin, Amasra Termik Santrali için tarım dışı kullanımına yönelik karar iptal edildi. Ankara Bölge İdare Mahkemesi, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın tarım arazilerini amaç dışı kullanıma açma kararının hukuka aykırı olduğuna karar verdi.

Kanun, mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ve sulu tarım arazilerinin tarımsal üretim amacı dışında kullanılmasının yalnızca alternatif alan bulunmaması durumunda ve gerekli izinlerin alınmasıyla mümkün olabileceğini vurguladı.

Ancak, Amasra'daki dava konusu alanın bir kısmının dikili tarım arazisi olduğu, dolayısıyla tarım dışı kullanım izni verilebilmesi için gerekli şartların yerine getirilmediği mahkeme tarafından ifade edildi.

Mahkeme, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından alınan "kamu yararı" kararının, 5403 sayılı Kanun kapsamında tarım arazilerinin amaç dışı kullanımına ilişkin izin için yeterli olmadığını belirtti. Ayrıca, enerji yatırımlarıyla ilgili kamu yararı kararlarının yalnızca Bakanlıklar tarafından alınması gerektiğine dikkat çekti. Bu bağlamda, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu'nun verdiği kararın hukuken geçerli olamayacağına karar verildi.

Sonuç olarak, mahkeme, Amasra’daki tarım arazisinin termik santral inşaatı için kullanılmasına yönelik imar planı değişikliğinin iptaline ve söz konusu arazinin tarımsal üretim için korunmasına karar verdi.

Hukuki değerlendirme

Ankara Bölge Mahkemesi 6. Dairesi’nde görülen davanın kararın hukuki değerlendirmesinde şöyle denildi:

“5403 sayılı Kanun ile ülkemiz açısından kıt bir kaynak olan tarım arazilerinin verimli, dengeli ve ekonomik olarak değerlendirilmesi amaçlanarak, tarım arazilerinin amaç dışı kullanımı için birden çok koşulun bir arada bulunması öngörülmüş, bu bağlamda; mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazilerinin tarımsal üretim amacı dışında kullanılamayacağı, ancak alternatif alan bulunmaması ve sayma suretiyle belirtilen şartların bulunması durumunda; Toprak Koruma Kurulunun uygun görüşü üzerine, Tarım ve Orman Bakanlığınca veya Valiliklerce izin verileceği, belirtilen izin alındıktan sonra imar planı veya imar planı değişikliği yapılarak tarım arazilerinin değişik amaçla tahsis edilebileceği anlaşılmaktadır.

Uyuşmazlık konusu alanın, kısmen dikili tarım arazisi vasfında olduğunun davalı idarenin tespitleriyle de sabit olduğu görüldüğünden, bu kısma yönelik olarak tarım dışı kullanım izni verilebilmesi için, 5403 sayılı Kanun'un 13. maddesinde sayma suretiyle belirtilen şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.

Nitekim, uyuşmazlıkta da 5403 sayılı Kanun'un 13. maddesinin ‘Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plân ve yatırımlar’ bakımından tarım dışı kullanım izni verilmesini düzenleyen (d) bendine göre tarım dışı kullanım izni verildiği görülmektedir.

Dava dosyasının incelenmesinden; Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü'nün 20/02/2017tarih ve E.291974 sayılı Genel Yazısı ile; 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu'nun 12. maddesi ve 6446sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 19. Maddesi ile Enerji Piyasası Düzenleme Kuruluna, kamu yararına lüzum kararı alma yetkisi verildiğinin, EPDK tarafından 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'na göre kamu yararı kararları yerine geçen lüzum kararlarının, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu'nun 13. maddesi gereğince istenen kamu yararı kararı olarak değerlendirilmesi gerektiğinin belirtilmesi üzerine, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 26/04/2017 tarih ve 7048-1 sayılı kararıyla; EÜ/944-7/732 numaralı üretim lisansı kapsamında yer alan üretim ve yardımcı tesislerin kurulabilmesi için gerekli olan taşımazların, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 19. maddesi gereğince kamulaştırılmasında kamu yararının bulunduğuna ilişkin kararın alındığı ve dava konusu işlemin de anılan karara dayalı olarak tesis edildiği görülmektedir.

5403 sayılı Kanun'un açık hükmünden de anlaşılacağı üzere, tarım dışı kullanım izni verilebilmesi için aranılan ‘kamu yararı kararı’nın Bakanlıklarca alınması gerekmektedir.

Bu nedenle, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu tarafından 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'nun 19. maddesi gereğince alınan kamulaştırmaya esas kamu yararı kararının, 5403 sayılı Kanun kapsamında tarım dışı kullanım izni verilebilmesi için aranan kamu yararı kararı yerine geçemeyeceği açıktır.

Aksi halde, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun 5. maddesi kapsamında kamu yararı kararı vermeye yetkili merciler tarafından alınan tüm kamu yararı kararlarının da 5403 sayılı Kanun kapsamında tarım dışı kullanım izni için yeterli görülmesi gerekecektir. Bu durumun da, Kanun'un kamu yararı kararının Bakanlıklarca alınması gerektiği yönündeki açık hükmüne ve amacına aykırı olacağı izahtan varestedir.

Nitekim, Mülga Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzüğün 4. maddesinin 1. fıkrasının (I) bendinde yer alan ve Bakanlıklar tarafından yetki verilen birimlerce alınan kamu yararı kararlarının da kabul edilmesine imkan tanıyan ‘...veya açıkça yetki verilen birimler...’ ibaresi, Danıştay 17. Dairesinin 22/12/2015 tarih ve E:2015/6020, K:2015/6202 sayılı kararıyla, ‘...Kanunda öngörülen projelerin uygulanması konusunda kamu yararı kararının Bakanlık ya da Bakanlar Kurulu dışında farklı kurum yada birimlerce alınabileceğine ilişkin bir hüküm yer almadığı, yetki devri yapılabileceği yolunda da bir düzenleme bulunmadığı görüldüğünden, 4/l bendinde yer alan ‘veya açıkça yetki verilen birimler’ ifadesinde dayanağı Kanuna ve hukuka uyarlık bulunmadığı’ gerekçesiyle iptal edilmiştir.

Bu nedenle, 5403 sayılı Kanun'un açık hükmüne rağmen Bakanlıklarca alınmış bir kamu yararı kararı olmadan tesis edildiği görülen dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülmemiştir. ile 5403 sayılı Kanun'un 13. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendi yanında (f) bendi de yazılarak dava konusu taşınmazların tarım dışı amaçla kullanımları hususunda Valilik görüşü istenilmiş ise de, 5403 sayılı Kanun'un 13. maddesinin 1. fıkrasının (f) bendinde yenilenebilir enerji kaynak alanlarının kullanımı ile ilgili yatırımlardan bahsedilmekte olup, dava konusu termik santral üretimi ve yardımcı tesisleri yatırımı bu kapsamda olmadığından dava konusu işlemde bu yönüyle de hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Bu itibarla, davanın reddi yolundaki Zonguldak İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.”

Karar kaldırıldı!

Davacının istinaf başvurusunun kabul edilirken Zonguldak İdare Mahkemesince verilen 12/02/2019 tarih ve E:2018/46, K:2019/137 sayılı kararın kaldırılmasına; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45/4. maddesi uyarınca yapılan inceleme sonucunda dava konusu işlemin iptaline; oybirliğiyle karar verildi.