İşte kurban hakkında bilmeniz gerekenler!

Yaklaşan Kurban Bayramı öncesinde Türkiye’de milyonlar, Bartın’da binlerce kişi kurbanlık arayışına yöneldi. Hayvan pazarlarında da kurbanlık hayvanlar görücüye çıktı. Kurbanlık hayvanlar besi, yaş ve türüne göre fiyat farklılıkları ile satışa sunulurken alıcılar fiyatları pahallı, satıcılar ise  biçtikleri fiyatları emeklerinin karşılığı olarak değerlendiriyorlar. Kurban Bayramı’na sayılı günler kala 10 günlük tatil haberi de kurbanlık havyan pazarlarında canlılık oluşturdu. Kurbanlık hayvan satıcıları henüz tam hareketliliğin başlamadığını ancak son 10 günde satışların artacağını kaydettiler. Dünyadaki Müslüman alemi ve ülkemizde Kurban Bayramı heyecanı kendini göstermeye başlarken Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı TÜRKVET'te kayıtlı hayvanların tür, ırk, cinsiyet ve doğum tarihi bilgilerinin sorgulanabilmesi amacıyla web sayfası hazırladı.Hazırlanan web sayfası (https://hayvanbilgi.tarim.gov.tr/)  kullanıma açılırken söz konusu bilgiler E-Devlet üzerinden de sorgulanabiliyor. Ayrıca Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünce söz konusu bilgilerin sorgulanabileceği "HaySag" isimli bir mobil uygulama geliştirildi.  Bunun yanı sıra kurbanlık hayvan alımlarında dikkat edilecek hususlarda vatandaşların bilgilendirilmesi amacıyla kurban rehberi hazırlandı.

 Kurban Rehberi yayımlandı

Kurbanın anlamı, kurban edilebilen hayvanlar, kurbanlıkların yaşları ve yaş tayini, kurbanlık hayvanların sevki, kurbanlıkların bakım ve beslenmesi, kurbanlık hayvanların besi durumlarının tespiti, nakliye ve dinlendirme, kesim, yüzme, parçalama, muayene ve kontrol, etlerin dinlendirilmesi, etlerin saklanması, derinin tuzlanması, çevre ve görüntü kirliliği başlıkları altında bilgilerin yer aldığı kurban rehberi merak edilen tüm hususlara açıklık getiriyor. Kurban kesimi konusunda dikkat edilmesi gereken hususlardan merak edilen birçok konuya kadar bilgilerin yer aldığı rehberin tamamına Bartın İl, Gıda ve Tarım İl Müdürlüğü resmi internet sitesi üzerinden de erişilebiliyor.

 İşte kurban hakkında merak edilen ve dikkat edilmesi gereken konular!

 Kurban edilebilen hayvanlar

Kurbanlık hayvan deve için beş; sığır ve manda için iki; koyun ve keçi için bir yaşını doldurması gerekir. Bunun yanında koyun semizlik ve gösteriş olarak bir yaşındakilerle aynı olursa altı ayını tamamladıktan sonra da kurban edilebilir. Şafi mezhebine göre ise keçi de iki yaşını doldurmalıdır. Kurban edilecek hayvanın, sağlıklı, azaları tam ve besili olması, hem ibadet açısından, hem de sağlık bakımından önem arz eder. Bu nedenle, kötürüm derecesin - de hasta, zayıf ve düşkün, bir veya iki gözü kör, boynuzlarının biri veya ikisi kökünden kırık, dili, kuyruğu, kulakları ve memelerinin yarısı kesik, dişlerinin tamamı veya çoğu dökük hayvanlardan kurban olmaz. Ancak, hayvanın doğuştan boynuzsuz olması, şaşı, topal, hafif hasta, bir kulağı delik veya yırtılmış olması, memelerinin bir kısmının olmaması, kurban edilmesine mani teşkil etmez. Şafii mezhebinde, hayvanın etini, yağını ve sakatatını kusurlu hale getirecek derecedeki ayıplar kurbanın sıhhatine engel teşkil etmektedir. Genel olarak yukarıda sayılan kusurlardan birinin bulunması bir hayvanın kurban olmasına engel teşkil ettiği gibi, uyuz olan hayvanlar ile yem yemesini engelleyecek derecede dişlerinin bir kısmı dökülmüş olan hayvanların da kurban edilmesi caiz değildir. Sağlıklı hayvanların belirgin özellikleri vardır; Besili sığırlarda gövde her yönden dolgun görünümde, butlar yuvarlak, omuzlar geniş, vücut çıkıntıları belirsiz, deri yumuşak ve elastiki, bakışları canlı kıllar ince ve parlaktır. Ayrıca, göz, burun, ağız, meme ve arkasında anormal akıntılar, bacak ve ayaklarında topallık, deri ve memelerinde hastalık belirtisi şişkinlik, renk değişimi ve yara bulunmaz. Hayvan varlığının devamı açısından öncelikle erkek hayvanlar kurban olarak tercih edilmelidir. Çeşitli bölgelerden getirilen kurbanlık hayvanların küpeli olması, büyükbaş hayvanların pasaportu, küçükbaş hayvanların nakil belgesi ve/ veya Veteriner Sağlık Raporu aranmalıdır. Bu belgeler hayvanların getirildiği kaynağın ve hayvanların sağlığının güvencesi niteliğindedir.

Kurbanlıkların yaşları ve yaş tayini

Kurban olabilmesi için sığır ve mandalar iki yaşını (24 ayını), deve beş yaşını, keçi ve koyun bir yaşını bitirmiş olmalıdır. Ancak, koyunlarda altı aylıktan sonrakilerin bir yaşını dolduranlar kadar gelişmiş ve cüsseli olması yeterli kabul edilmiştir. Hayvanların yaşlarının tayini için çiftlik kayıtları, diş gelişimi, boynuzlardaki değişiklikler ve erişkin özellikleri dikkate alınır. Düzgün tutulmuş çiftlik kayıtları kesin sonucu verir. Kayıtlar yok ise, en iyi yaş tespiti diş gelişimine bakarak tayin edilir. Ayrıca kurbanlık hayvanların tür, ırk, cinsiyet ve yaş bilgilerinin sorgulanabilmesi amacıyla https://hayvanbilgi.tarim.gov.tr/ web sayfası ile “HaySag” isimli mobil uygulama hazırlanarak kullanıma açılmıştır. Söz konusu mobil uygulama cep telefonuna yüklendikten sonra küpe üzerindeki barkod okutularak ya da hayvanın küpe numarası girilerek hayvan bilgileri sorgulanabilmektedir. Sığırlarda üst çenede 12 azı dişi vardır, kesici diş bulunmaz. Alt çenede ise 12 azı dişi ve 8 tane kesici diş, olmak üzere 20 tane diş bulunur. Ergin bir sığırın ağzında 32 diş bulunur. Sığırın kesici dişlerinin durumu incelenerek yaşı tayin edilebilir. Dişler, önce süt dişi (geçici) olarak çıkar, sonra bu süt dişleri düşerek yerine kalıcı dişler çıkar. Hayvanlarda dişlere göre yaş tayini, süt dişlerinin yerini kalıcı dişlerin alma ve aşınma süreleri dikkate alınarak yapılır. Kesici dişler, alt çenenin önünde sağ ve solda dörder tane olmak üzere toplam sekiz adettir. Ağız açıldığında süt dişleri kalıcı dişlere oranla çok daha beyaz olmaları, çene kaidesine gevşek bir şekilde bağlanmaları, çeneye bağlanan kısımlarının diş gövdesine oranla daha ince görünmeleri ve şekil itibariyle mantarı andırmaları ile kolaylıkla ayırt edilebilirler. Kalıcı dişler sarımtırak renkli olmaları, çene kaidesine sıkı sıkıya bağlı olmaları ve şekil itibariyle daha sağlam görünümleriyle süt dişlerinden farklılık gösterirler. Şekilleri daha düzgün ve çeneye bağlanma noktaları daha kalındır. İlk bakışta enleri boylarına yakın olduğu için süt dişlerinden farklı oldukları kolaylıkla anlaşılır. Besleme ve ırk özelliklerine bağlı olarak küçük sapmalar olabilir.

Manda ve sığırların iki yaşını tamamlayıp tamamlamadığını ve üç yaşına girdiğini anlamak için iki ön kesici süt dişlerinin yerini kalıcı dişlerin alması gerekir. Sağ ve sol yanda dört süt dişinin ilk öndekiler yerinden çıkıp kalıcı dişlerin onların yerini alması ve diğer dişlerle aynı seviyeye gelmesi iki yaşında tamamlanmaktadır. Dolayısı ile sığır veya mandanın alt çenesinin önünde gelişimini tamamlamış iki kalıcı kesici dişin bulunması o hayvanın iki yaşını doldurduğunu göstermektedir.

Koyunların dış görünüşüne bakılarak, altı aydan büyük ve anası veya erişkin bir koyun kadar olması kurban edilebilmesi için yeterli sayılmıştır. Keçilerin kurban edilebilmesi için bir yaşını doldurmuş olması gerekir. Sığırlarda olduğu gibi keçilerde de yaş tayini, ön kesici süt dişlerinin çıkıp yerlerini kalıcı dişlerinin alması esasına dayanmaktadır. Keçilerde ilk kesici ön süt dişlerinin değişimi 15 - 18 aylıkken gerçekleşmektedir.

Develerde ön süt dişlerinin değişimi dört yaşında ve ikinci süt dişlerinin değişimi de beş yaşında olmaktadır. Devenin kurban edilebilmesi için beş yaşında değişen ikinci kesici süt dişlerinin çıkıp yerlerini kalıcı dişlerin alması gerekir.

Kurbanlık hayvanların sevki

Kurban Bayramı sebebiyle büyükbaş ve küçükbaş hayvan hareketlerinin yoğun olduğu bu dönemde hayvan hastalıklarının yayılma riski de artmakta, artan risk nedeniyle gerek insan gerek hayvan sağlığı tehdit altına girmekte, dolaylı olarak ülke ekonomisinde büyük kayıplara neden olunmaktadır. Bu olumsuzlukların önlenmesi amacı ile bir takım tedbirlerin alınması; yetiştiricilerin, hayvan satıcılarının ve hayvan alıcılarının bu tedbirlerin gereklerini yerine getirmeleri önemlidir. Kurbanlık olarak hayvanlarını başka illere sevk eden hayvan sahiplerinin İl veya İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlükleri’nden Veteriner Sevk Raporu almaları zorunludur.

Sığır, manda gibi büyükbaş hayvan satın alacakların, alacakları hayvanların kulak küpesi ve pasaportu olup olmadığını, başka ilden sevk edilen hayvanların ise “Veteriner Sağlık Raporu” olup olmadığını kontrol etmeleri bu belgeleri bulunmayan hayvanları satın almamaları gerekir. Koyun, keçi gibi küçükbaş hayvan satın alacakların ise alacakları hayvanların kulak küpesi ve nakil belgesi olup olmadığını, başka ilden sevk edilen hayvanların ise “Veteriner Sağlık Raporu” olup olmadığını kontrol etmeleri bu belgeleri bulunmayan hayvanları satın almamaları gerekir.

Hayvan Pasaportu: Büyükbaş hayvanların sevk işlemleri için, hayvana ait bilgileri içeren İl/İlçe Müdürlüğü veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum veya kuruluş tarafından düzenlenen, imzalı belge olan ve hayvanın kimlik bilgilerini içeren, sahibini gösteren Hayvan Pasaportunun hayvanların beraberinde bulundurulması gereklidir. Sığır cinsi hayvanların il içi nakillerinde hayvan pasaportlarının nakil esnasında hayvanların beraberinde bulundurulması zorunludur. İller arası sevklerinde, işletmenin bağlı bulunduğu İl/ilçe müdürlüğü tarafından hayvan pasaportları kontrol edilerek veteriner sağlık raporu düzenlenir. Kurbanlık hayvanınızı alırken Hayvan Pasaportunu mutlaka isteyiniz ve doğum tarihini kontrol ediniz. Kurban Bayramı nedeniyle kesilecek sığır cinsi hayvan satışlarında, kesilen hayvanların kayıtlardan düşülmesi maksadı ile satıcı, hayvan pasaportlarının ilgili kısımlarını bu hayvanların kurbanlık olarak satıldığını belirterek yedi gün içinde en yakın İl/İlçe Müdürlüğüne teslim etmelidir. Nakil Belgesi: Resmi veteriner hekim, hayvan sahibi, hayvan satış yeri yetkilisi veya Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş kişi, kurum veya kuruluş tarafından düzenlenen, imzalı belgeye denir. Koyun ve keçi türü hayvanların il içi nakillerinde nakil belgesinin nakil esnasında hayvanların beraberinde bulundurulması zorunludur. İller arası sevklerinde İl/İlçe müdürlüğü tarafından nakil belgesi kontrol edilerek veteriner sağlık raporu düzenlenir. Veteriner Sağlık Raporu ve Dezenfeksiyon Belgesi: Hayvan sevklerinde pasaport veya nakil belgeleriyle beraber İl/ İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerine gidilerek; resmi veteriner hekim veya yetkilendirilmiş veteriner hekim tarafından muayene ve kontrolden geçirilip nakli uygun görülen hayvanlara, 5996 sayılı Kanunda belirlenen sağlık şartlarına uygun olduğunu gösteren, Yurt İçi Hayvan Sevklerine Mahsus Veteriner Sağlık Raporu ve Dezenfeksiyon Belgesi düzenlenir. Tanımlanmamış (Küpesiz) sığır, koyun ve keçi cinsi hayvanların nakil sırasında yakalanması hâlinde yakalandığı il veya ilçe sınırları içindeki İl/İlçe Müdürlüğü tara-fından hayvan sahibine, hayvan sevklerinde Bakanlıkça belirlenen belgeleri bulundurmaması nedeniyle hayvan başına idari para cezası uygulanır. Hayvan sahibine verilen idari para cezasının onaylanmasını takiben hayvanlar tanımlanarak kayıt altına alınır ve en yakın kesimhanede kestirilir ve karkası hayvan sahibine teslim edilir. Hayvan hastalıkları için karantina uygulanan bölgelerden hayvan çıkışı ve bu bölgelere hayvan girişi yapılamaz.

Kesim

Kurbanlık hayvanların kesimi, şehir ve kasabalarda çalışma izni almış mezbaha ve kombinalar ile belediyeler tarafından sadece kurban kesimi için hazırlanmış, alt ve üst yapıları bulunan kesim yerlerinde ve Kurban Hizmetleri Komisyonlarının önceden belirlediği yerlerde yapılmalıdır. Çünkü buralarda temizlik hizmetleri; sıcak ve soğuk su; tuvalet, askı, kanal ve çukur, atık ve artık imha yeri gibi imkânlar ile usta kesici, muayene ve kontrol veteriner hekim hizmetleri bulunur. Köylerde ve kesim yeri bulunmayan yerlerde ise bahçelerde usulüne uygun olarak, çevreye zarar vermeyecek şekilde kesim yapılır. Ancak cadde, sokak ve park gibi kamu alanlarında kesim yapmak yasaktır. Usulüne göre bir kesim yapmış olmak için hayvanın yemek ve nefes borularıyla, iki atardamarından en az birinin kesilmesi gerekir. Bu şekilde yapılan bir kesim sırasında, hayvanın omuriliğinin kesilmesi mekruhtur. Bu konuda etlik kesim ile kurbanlık kesim arasında bir fark yoktur. Hayvanın canı çıkmadan başının gövdesinden ayrılmamasına özen gösterilmelidir. Kurban edilecek hayvana acı çektirilmemeli ve eziyet edilmemelidir. Bu nedenle hayvanlar ehil kişiler tarafından kesilmeli ve kesim işlemi süratli bir şekilde yerine getirilmelidir. Çevre temizliği için gerekli tedbirler alınmalıdır. Aynı şekilde, hayvanların bir diğerinin kesimini görecek şekilde yan yana bulundurulmamalarına azami özen gösterilmelidir. Kurbanlık hayvan kesiminde kullanılacak bıçaklar yeterince keskin olmalıdır. Kurbanlık hayvanlar, eziyet edilmeden kesim yerlerine götürülmeli, kasaplar ve eğitim görmüş kişilerce ıstırap çekmeyecekleri şekilde, usulüne uygun olarak yatırılıp kesilmelidir. Ayrıca, kesim öncesi hayvanlara yapılan kötü muamele hayvanları strese sokar. Bu durum kesim sırasında hayvanların kanlarının yeterince akıtılamamasına neden olur. Kanların yeterince akıtılamaması et kalitesini olumsuz yönde etkiler ve etlerin dayanma süresini kısaltır. Gerekli dini merasim olarak vekâlet verme, tekbir ve besmeleden sonra kesim yapılmalıdır. Kesim, ani ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmeli, hayvana ıstırap verilmemelidir. Çenenin hemen arkasından gırtlak gövde tarafında kalacak şekilde her iki şah damarı kesildikten sonra kanın yeterince akması beklenmeli, kan tam akmadan omurilik kesilmemeli, imkân varsa hayvan arka bacaklarından askıya alınmalı kanın iyice akması sağlanmalıdır.  Yapılabilirse, etleri ve etrafı kirletmemesi için yemek borusu bağlanmalıdır. Kesilen kurbanlık hayvanların kulak küpeleri ve hayvan pasaportları en yakın İl/İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğüne kesim tarihlerinden itibaren yedi gün içinde teslim edilmelidir.

Kesilen hayvanlara ait hastalıklı organlar, kesim sırasında oluşan atıklar, kist hidatik riskine karşı karaciğerler ve akciğerler kesinlikle evcil ve yabani hayvanlara verilmemeli, hayvanların çıkaramayacağı derinlikte çukurlara gömülerek bertaraf edilmelidir.