Sıfır Atık Yönetimi 2020'de tamamlanacak

Muhammet Civan 
Çevre ve Şehircilik İl Müdürü  Ali Özcan, Sıfır Atık Yönetmeliğinin 12 Temmuz’da Resmi Gazetede yayımlandığını açıkladı. Yönetmeliğe göre 1 Haziran 2020 itibarıyla kamu kurum ve kuruluşlarının, 31 Aralık 2020 itibarıyla da nüfusu 250 binin üzerindeki büyükşehir ilçe belediyelerinin Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ne geçişinin tamamlanması zorunluluğu getirildiğini ifade eden Özcan, “Bakanlığımızca hazırlanan "Sıfır Atık Yönetmeliği" 12.07.2019 tarihli ve 30829 sayılı Resmi Gazete'de yayımlandı. Yönetmelikle, atık oluşumunun önlenmesini veya en aza indirilmesini, oluşan atıkların ise özelliklerine göre ayrı biriktirilip geri kazanıma yönlendirilmesini hedefleyen "Sıfır Atık Yönetim Sistemi"nin kurulmasına ilişkin genel ilkeler ve uygulama esasları 
belirlendi. Buna göre, ülke genelinde Sıfır Atık Yönetim Sistemi'nin oluşturulmasına yönelik mahalli idareler ile bina ve yerleşkeler için uygulama takvimi ortaya konuldu. Bu kapsamda yapılan düzenlemeyle, 1 Haziran 2020 itibarıyla kamu kurum ve kuruluşlarının, 
31 Aralık 2020 itibarıyla da nüfusu 250 binin üzerindeki büyükşehir 
ilçe belediyelerinin Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ne geçişinin tamamlanması zorunluluğu getirildi” dedi. 
37 milyon kişi faydalanacak
Bu tarihten itibaren 37 milyon kişinin sıfır atık yönetim sisteminden faydalanacağının düşünüldüğünü dile getiren Özcan şöyle devam etti: 
“Böylece bu tarihten itibaren 
37 milyon kişinin sıfır atık yönetim sisteminden faydalanması öngörülüyor.  Yönetmelikle organize sanayi bölgeleri, havalimanları, 
iş merkezi ve ticari plazalar, limanlar ile 5 bin metrekare ve üzeri alışveriş merkezleri, bazı sanayi tesisleri, 250 ve fazla öğrencisi bulunan eğitim kurumları ile 
yurtlar, 100 oda ve üstü 
konaklama kapasiteli işletmeler, 100 yatak ve üzeri kapasiteli sağlık kuruluşları, akaryakıt istasyonları ile dinlenme tesisleri, 300 ve üzeri konuta sahip sitelere, Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ne geçişi 31 Aralık 2020'ye kadar tamamlama şartı da 
getirildi.  Bunun yanı sıra 
bin-4 bin 999 metrekare alışveriş merkezleri, 
20-99 büro kapasiteli iş merkezi ve ticari plazalar, tren ve otobüs 
terminalleri, 50-249 öğrencisi 
bulunan eğitim kurumları ve yurtlar, 50-99 arası odası bulunan 
konaklama işletmeleri, 50-99 yatak kapasiteli sağlık kuruluşları 31 Aralık 2021'de sisteme geçecek. Bin metrekareden az alandaki alışveriş merkezleri, 50'den az öğrencisi 
bulunan eğitim kurumları ve yurtlar, 50 'den az oda konaklama kapasiteli işletmeler ile 50'den az yataklı sağlık kuruluşları 31 Aralık 2022'ye kadar Sıfır Atık Sistemi'ne geçişini 
tamamlayacak.
İşte Belediyeler ve Özel İdareler için son tarih! 
Öte yandan 250 bin nüfus altı büyükşehir ilçe belediyeleri, il merkez ilçe belediyeleri ile belediye birlikleri 31 Aralık 2021'de, il merkez ilçe belediyeleri dışındaki diğer belediyeler, mücavir alan dışındaki 
il özel idareleri için de sisteme geçişin son tarih 31 Aralık 2022 olarak belirlendi.  Sıfır Atık Yönetim Sistemi'ni kuran yerler için ise "Sıfır Atık Belgesi" alınmasına yönelik düzenleme yapıldı. Buna göre, ilk etapta temel seviyede belge alınması, daha sonrasında bir yıllık çalışmaları ve gelişmeleri takiben gümüş, altın, platin seviyelerindeki nitelikli belgenin alınması konusu düzenlendi. İl genelinde sıfır atık yönetim sisteminin bir bütünlük içerisinde yürütülmesi için mülki idare amirinin başkanlığında 
Mahalli Çevre Kurulu kararıyla her
 il için "İl Sıfır Atık Yönetim Sistemi Planı" hazırlanacak. Bu plan çerçevesinde konutlarda dahil olmak üzere bina ve yerleşkelerin sisteme geçişi sağlanacak. Yönetmeliğin uygulanmasına yönelik, belediyeler ile bina ve yerleşkelerin sisteme geçişinde Bakanlıkça yönlendirici kılavuzlar yayımlanacak.” 
İşte Sıfır Atık Projesinin önemi! 
Ali Özcan Sıfır Atık Projesinin önemini de şöyle anlattı: 
“Sıfır Atık’ projesiyle israfın
 önlenmesi, kaynakların daha verimli kullanılması, ortaya çıkan atığın miktarının azaltılması, etkin toplama sisteminin kurulması ve atıkların geri dönüştürülmesi, ekonomik kazanç sağlanarak doğanın korunması amaçlanıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın bu amaç doğrultusunda hazırladığı ‘Sıfır Atık El Kitapçığı’nda ise rakamsal veriler ışığında neler yapılması gerektiğine dair bilgiler aktarılıyor. Kitapçıkta sadece bir ton atık kağıdın geri kazanımı ile 17 ağacın kesilmesinin ve 12 bin 400 metreküp sera gazının engellendiği, 2.4 metreküp atık depolama alanından da tasarruf sağlandığı belirtiliyor. Projenin anlatıldığı kitapçıkta metal ve plastik geri kazanımı ile yüzde 95 enerji tasarrufu sağlanabileceği, geri dönüştürülen her bir ton cam için yaklaşık 100 litre petrolden tasarruf edileceği vurgulanıyor. ‘Sıfır Atık’, israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, oluşan atığın miktarının azaltılmasını, etkin toplama sisteminin kurulmasını, atıkların geri dönüştürülmesini 
kapsayan atık önleme yaklaşımı olarak tanımlanan bir hedeftir. Atıkların geri dönüşüm ve geri kazanım süreci içinde değerlendirilmeden bertarafı hem maddesel hem de enerji olarak ciddi kaynak kayıpları yaşanmasına neden olmaktadır. Son yıllarda tüm dünyada bireysel, kurumsal ya da belediye genelinde sıfır atık 
uygulama çalışmaları yaygınlaşmaktadır. 
Neden sıfır atık? 
Doğal kaynaklar, küresel ekonominin işleyişini ve yaşam kalitesini 
desteklemektedir. Bu kaynaklar yakıtlar, mineraller ve metaller gibi ham maddeler ile birlikte gıda, toprak, su, hava, biyokütle ve 
ekosistemleri de içermektedir. İyi işleyen bir ekonomi, doğal kaynakların ve ham maddelerin kesintisiz akışına bağlıdır. Kaynakların sürdürülebilir ve verimli bir şekilde yönetimi, günümüzde kaçınılmaz bir gereklilik durumundadır. 1900 yılına göre bugün, kişi başına enerji tüketimi 
3 katına, ham madde kullanımı 
2 katına, dünya nüfusu ise 5 katına çıkmıştır. Sanayi devrimine bağlı olarak ortaya çıkan teknolojik 
yenilikler ile birlikte artan nüfus ve şehirleşme, yaşam standartlarının ve tüketim alışkanlıklarının farklılaşmasına yol açar; sonuçta 
da geçmişe nazaran daha çok atığın oluşmasına neden olur. Bu durum aynı zamanda, başta doğal kaynakların tükenmesi ve iklim değişikliği gibi hususlar olmak üzere tüm canlıları tehdit edecek boyutlara varan hava, su ve toprak kirliliğine neden olur. Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde atıklarımızı kontrol altına almak, gelecek nesillere temiz, gelişmiş bir Türkiye ve yaşanabilir bir dünya bırakmak için sıfır atık prensibi hedef alınmalı ve entegre bir yaklaşımla atıkların yönetimi sağlanmalıdır. Sıfır Atık projesiyle hedeflerimiz temiz ortam kaynaklı olarak performansın ve verimliliğin arttırılması, israfın önüne geçildiğinden maliyetlerin azaltılması, çevresel risklerin azaltılmasının sağlanması, tasarruf ve ekonomik kazanç sağlanması, ‘duyarlı tüketici’ duygusuna sahip olunmasının sağlanmasıdır.1 ton atık kâğıdın geri kazanımı ile; 
17 ağacın kesilmesi önlenir, 12 bin 400 metreküp kadar sera gazı engellenir, 2,4 metreküp atık 
depolama alanından tasarruf sağlanır. Yeni üretime kıyasla metal ve plastik geri kazanımı ile yüzde 
95 enerji tasarrufu sağlanabilir.Geri dönüştürülen her 1 ton cam için yaklaşık 100 litre petrolden tasarruf edilebilir. Atık camlar tekrar cam ürünlerine; plastikler elyaf ve dolgu malzemesi gibi birçok 
malzemeye, atık metaller ise tekrar metal ürünlerine dönüşebilir. 
Organik atıklardan elde edilebilecek kompost ile topraklarımız daha verimli hale gelir. Proje kapsamında yürütülen çalışmalar İsrafın önlenmesi, doğal kaynaklarımızın daha verimli kullanılması, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi veya minimize edilmesi, atığın oluşması durumunda ise kaynağında ayrılarak geri dönüşüme kazandırılması noktasında mevcut sistemi daha düzenli, sistemli ve uygulanabilir bir temele oturtmak amacıyla sıfır atık prensibiyle yola çıkılmıştır. Hem Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda hem de Cumhurbaşkanlığı Külliye ’sinde uygulamaya geçilmiş olup uygulamanın tüm Türkiye’ye yayılması konusunda çalışmalara başlanmıştır. Sıfır atığın uygulanmasına ilişkin yol göstermek adına hazırlanan ‘Sıfır Atık Uygulama Rehberi’ Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın web sitesinde yer almaktadır. 
Sıfır Atık Projesi’nde sürdürülebilir, profesyonel bir yaklaşımla çalışmaların gerçekleştirilebilmesi için 7 aşamadan oluşan yol 
haritası esas alınır. 

Odak noktası ekipleri kuruldu 
Kurumdaki sıfır atık yönetim sisteminin kurulmasından, etkin ve verimli bir şekilde uygulanmasından ve izlenmesinden sorumlu olacak 
1 asil, 1 yedek olmak üzere en az 2 kişi belirlenir. Belirlenen bu kişiler tarafından, sıfır atık yönetimini sağlayacak bir çalışma ekibi kurulur. Atığın özelliği, miktarı, kaynağı, atık biriktirme, toplama ve taşıma 
yöntemleri, atık geçici depolama alanları ile atıkların teslim edildiği yerlere ilişkin bilgileri içeren mevcut atık yönetimi ortaya konulur. Mevcut durum esas alınarak kuruma özgü termin planı hazırlanır. Termin planında ihtiyaçların belirlenme ve temin edilme süresine, eğitim takvimine ve uygulama başlangıcına yer verilir. Uygulamada kullanılacak tüm ihtiyaçlar belirlenir ve listelenir. Kumbara, poşet, taşıma aracı, konteyner temin edilir. Uygulamanın ne şekilde, ne zaman, kimler tarafından gerçekleştirileceğine ilişkin talimatname hazırlanır. Atıkların geçici olarak depolanacağı alan mevzuata uygun olarak kurulur.
 Eğitimler gerçekleştiriliyor
 Uygulamada verimli bir çalışma gerçekleştirilebilmesi için hedef kitlelere göre eğitimin gerçekleştirilmesi çok büyük önem taşır. Hedef kitlelere yönelik uygulamalı eğitim ve bilgilendirme yapılır. Hedef kitle olarak odak noktaları, bakım onarım sorumluları, temizlik görevlileri, geçici depolama alanı sorumluları ve tüm çalışanlar esas alınır. 
Renk skalası uygulanıyor 
Biriktirme ekipmanları, ve tanıtım materyallerinde renk skalası uygulanır. Renklerin insanların algısı üzerinde büyük etkisi olduğundan ve uygulamada standarda erişmek adına renk skalası oluşturulmuştur. Oluşturulan renk skalasına göre; kâğıt-karton atıkları için mavi, plastik atıklar için sarı, cam atıklar için yeşil, metal atıklar için gri, organik atıklar için kahverengi, geri dönüşemeyen atıklar için siyah, tıbbi atıklar için poşetlerde kırmızı, kova-konteynerlerde turuncu, tehlikeli atıklar ve elektronik atıklar için şeffaf, tekstil atıkları için pembe; ahşap atıklar için turuncu, iri hacimli atıklar için lila, ekmek artıkları için mor, emek artıkları için beyaz rengin kullanılması tercih edilmiştir. T
emin edilen biriktirme ekipmanları personellerin kolayca ulaşabileceği noktalara, uygun aralıklarla yerleştirilir. Ekipmanlara göre tasarlanmış bilgilendirme 
materyalleri kolay görülebilecek yerlere asılır. Atıkların toplanması 
ve taşınması temizlik görevlileri tarafından gerçekleştirilir. Toplanan atıklar kapaklı kurum içi taşıma araçları ile taşınır. Ayrı toplanan plastik, kağıt, cam, metal atıklar 
geri kazanım tesislerine gönderilir. Sebze-meyve artıkları, park-bahçe atıkları gibi atıklar organik atık olarak adlandırılır. Kompostlama organik maddelerin aerobik veya anaerobik koşullarda 
mikroorganizmalar vasıtası ile kararlı hale getirildiği bir işlemdir. Açık alanda veya makine ile kompost yapılır. Elde edilen kompost park ve bahçelerde toprak iyileştirici olarak kullanılır.
 Ayrı toplanması gerekiyor 
Bitkisel atık yağlar, atıksu toplama sistemlerinin daralmasına ve tıkanmasına; toprak kirlenmesi ile beraber yeraltı suyu kirlenmesine sebep olur. Bu nedenle ayrı toplanması gereklidir. Atık elektrikli ve elektronik eşyalar, içeriğinde bulunan ağır metaller nedeniyle çevre ve insan sağlığına zararlı etkilerde bulunabilecek atıklardandır ve ayrı toplanması sağlanmalıdır. Atık piller, içeriğinde bulunan ağır metaller nedeniyle çevre ve insan sağlığına zararlı etkilerde 
bulunabilecek atıklardandır ve ayrı toplanması gereklidir. Tehlikeli atıklar; yanıcı, yakıcı, kanserojen, patlayıcı, tahriş 
edici, zehirli atıklardandır ve ayrı toplanması sağlanmalıdır. Tıbbi atıklar, doğrudan veya aracı hayvanlarla bulaşan, cüzzam, veba, kolera, dizanteri, tüberküloz, kuduz, sıtma gibi hastalıklara sebebiyet verebilen atıklardandır. Bu nedenle hiçbir suretle diğer atıklarla karıştırılmamalı, ayrı olarak toplanması sağlanmalıdır. Ayrı ayrı toplanan atıklar, geçici depolama alanında depolanır. Geçici depolama alanına gelen ve çıkan tüm atıkların kayıtları tutulur. Değerlendirilebilir atıklar çevre lisanslı geri kazanım tesislerine, değerlendirilemeyen atıklar ise çevre lisanslı bertaraf tesislerine gönderilir.
Raporlama İzleme 
Önlem Revizyon Uygulamadaki tüm atıkların kayıtları tutulur. Uygulamanın etkinliğinin değerlendirilmesi amacıyla izleme ekipleri uygulamayı değerlendirir. Elde edilen verilere ilişkin raporlama yapılır; yıllık rapor hazırlanır; eksiklikler ve geliştirilecek taraflar tespit edilir ve önlemler alınır.
 Proje kapsamında planlanan çalışmalar Sıfır Atık Projesi, 2018-2023 dönemini içeren Sıfır Atık Yönetimi Eylem Planı çerçevesinde aşamalı olarak 
hayata geçirilecektir. Sıfır Atık Projesi’nin 2018 itibariyle aşamalı olarak; kamu kurumlarında, havaalanı, otogar, tren garı gibi terminallerde, eğitim kurumlarında, alışveriş merkezlerinde, 
hastanelerde, otel, restoran gibi eğlen-dinlen tesislerinde, büyük iş yerlerinde uygulanması ve 2023 yılında tüm Türkiye’de uygulamaya geçilmesi hedeflenmektedir.”