KAN VE KÖK HÜCRE BAĞIŞIYLA HAYAT KURTARMAK ELİNİZDE!

Nurdan Eroğlu

Almanya’daki soydaşımız Hande Sar için aranan kemik iliği halen bulunamadı. 26 yaşındaki Kan Kanseri (ALL) ile mücadele veren Almanya doğumlu ancak aslen Safranbolulu olan Hande'nin hayata tutunabilmesi ancak doğru doku tipine sahip kişi ya da kişilerin donör olmayı kabul ederek ilik nakli yapılmasına bağlı. Kan Bağışçısı Kazanım Uzmanı Dinçer Karagöz ile kan ve ilik bağışıyla ilgili önemli açıklamalarda bulundu. İşte o açıklamalar!

Almanya’daki soydaşımız Hande Sar için aranan kemik iliği halen bulunamadı. 26 yaşındaki Kan Kanseri (ALL) ile mücadele veren Almanya doğumlu ancak aslen Safranbolulu olan Hande'nin hayata tutunabilmesi ancak doğru doku tipine sahip kişi ya da kişilerin donör olmayı kabul ederek ilik nakli yapılmasına bağlı. Türk Kızılayı’nın Kastamonu ve Bartın bölgelerindekinden sorumlu Kan Bağışçısı Kazanım Uzmanı Dinçer Karagöz ile kan ve ilik bağışıyla ilgili açıklamalarda bulundu. Kan’ın insanoğlunun alternatifsiz bir ihtiyacı olduğuna dikkat çeken Karagöz, “Bunun tek kaynağı var o da insan. Bir gün kendisinin ya da bir yakının bayına gelebileceği düşüncesiyle her sağlıklı bireyin kan ya da kök hücre donörü olması gerekir.  Hayatta bir insanı sağlığına kavuşturmak ya da buna vesile olmak kadar güzel başka bir şey olabilir mi?” dedi.

Almanya'daki Kemik İliği Bankası yetkililerinin Hande’nin ailesine, bu tip kanserin kök aradığını belirterek, doğru donörün memleketi olan Safranbolu, Karabük, Bartın, Ovacuma veya Kastamonu bölgelerinde bulunabilme olasılığının daha fazla olduğu yönündeki telkiniyle ilgili Karagöz, “Kan bağışı nasıl yapılır, kök hücre bağışı nasıl yapılır, kök hücre istendiğinde nerelere başvurmalıyız, acaba kök hücre bağışı kan bağışı demek midir? Vatandaş olarak bunları bilmiyoruz. Çünkü birisine kök hücre istendiğinde ‘haydi kan bağışına’ deniyor.  Aslında bunlar farklı” ifadelerinde bulundu. Karagöz açıklamalarına şöyle devam etti:

“BAĞIŞÇILARIN DOKU TİPLERİ BİLGİSAYAR SİSTEMİNE ENTEGRE EDİLİYOR”

“İnşallah kızımıza uygun donör bulunur ve en kısa sürede sağlığına kavuşur. Ama Alman Kemik İliği Bankası’nın neden, ‘Uygun donörü Türkiye’de köklerinde bulmak daha mümkün’ dediğine bir anlam veremedim. Elbette ki haklılık payları var ama şöyle de bir durum var. Bizim Türk Kızılayı ile Sağlık Bakanlığı’nın yürüttüğü bir proje var. Türk Kökü Projesi. Biz donör kazanımını yapıyoruz kök hücre ile ilgili. Donör bize geliyor, ondan sadece 3 tüp kan alıyoruz. Bu 3 tüp kan ile doku tiplemelerini yapıyoruz. Hepatit B, Hepatit C, AIDS, sitiliz ve kan grubu tayinlerini yapıyoruz. Daha sonra da Sağlık Bakanlığı’nın sistemine gönderiyoruz. Sağlık Bakanlığı da tüm bağışçıların doku tiplerini bilgisayar sistemine entegre ediyor. Daha sonra sırada bekleyen tüm hastalarımızın doku tipleri ile eşleştirmeye gidiliyor. Üstelik bu sadece ülke çapında değil, dünyaya entegre bir sistem. Yani Amerika’daki, Almanya’daki dokuları da tarıyor. Kime uygun diye…

“TÜM ÜLKELERDEKİ KÖK HÜCRE BAĞIŞÇILARININ DOKU TİPLERİNİ GÖREBİLİR”

Yanlış hatırlamıyorsam geçmiş zaman, Bartın’da bir doku örneği Türkiye’de ilik nakli bekleyen bir hastamıza 10’da 10 uyum sağladı. Bakın çoğu durumda insanın kardeşinde dahi doku 10’da 10 uyum sağlamıyor. Bu yüzden Alman Kemik İliği Bankası neden öyle bir şey söylemiş bilemiyorum. Bence söylememesi gerekir. Çünkü onlar da bizimle anı sisteme entegre, Türkiye’deki ve diğer tüm ülkelerdeki kök hücre bağışçılarının doku tiplerini görebilir.

KÖK HÜCRE BAĞIŞI NEDİR?

Kan bağışı da kök hücre bağışı da hayat memat meselesi. Özellikle kandan üretiliyor. Kök hücre kesinlikle bir kan bağışı değildir. Biz Kızılay olarak şahsa yönelik kampanya yapmıyoruz. Neden yapmıyoruz? Şimdi bu bağışçı adayı tüm dünyaya entegre sisteme dahil olduğundan tüm dünyadaki lösemi hastalarına can olma babında donör olduğunu bilmesi lazım. Hasta yakınlarımız bize Kızılay’a geliyor, ‘Bizim şöyle bir hastamız var. Yardımcı olur musunuz’ diyorlar. Biz de anlatıyoruz. ‘Bu dünyaya entegre bir sistem, sizin yakınınıza uymayabilir ama Türkiye’deki ya da başka bir ülkedeki bir hastaya uyum sağlayabilir.’ Bunu bilerek ve anlatarak bu kampanyayı yapmanız gerekiyor. Çünkü siz geliyorsunuz ben şuna verdim, başkasına vermem diyorsunuz. Bu şartlı bağışa giriyor. Biz anlatıyoruz vaz geçiyor. Bu yüzden kesinlikle bağışçılarımızın isme değil, bu durumda olan tüm hastalar için gelip bize kök hücre bağışında bulunmalı. Çünkü onlar da birilerinin çocukları, birilerinin annesi, babası, kardeşi… Bu hepimizin yakalanabileceği bir hastalık. Allah evimizden uzak tutsun. Çok zor bir hastalık.

KÖK HÜCRE BAĞIŞI NASIL YAPILIR?

Peki kan bağışı nasıl yapılır? Gelirsiniz Kızılay’ın kan merkezlerine, kan alma birimlerine ya da mobil ekiplerimize, kök hücre ile ilgili bir bilgilendirme ve kan alma formumuz var. O formu okuturuz. Bağışçı okuduktan sonra kararı değişmez ise formu doldurur. Daha sonra bağışçının nabız ölçümü, ateş ölçümü, kilo ölçümü, hemoglobin ölçümü gerçekleştirilir, kronik bir rahatsızlığı yok ise o form doktor arkadaşlarımız tarafından değerlendirilir, sonrasında da bağışçı olur ya da olamaz. Olur ise biz örneklerini alırız, tetkiklerini çalışırız ve bilgilerini Sağlık Bakanlığı’na göndeririz. Doku örneklerinin herhangi bir hasta ile uyum sağlaması durumunda Sağlık Bakanlığı bize, Türk Kızılayı’na dönüş yapar. Der ki, ‘Şu numaralı donör ile uyum sağlandı lütfen iletişime geçin’.

MASRAFLARI DEVLET KARŞILIYOR

Biz de kök hücre bağışçısı ile temasa geçeriz. ‘Böyle böyle bir uyum sağlandı, sizi misafir edeceğiz’ deriz. Sağlık Bakanlığı donörü alıyor ve bir hafta boyunca misafir ediyor. Bu misafirlikte bağışçının cebinden herhangi bir ücret çıkmıyor. Tamamı devlet güvencesi altında…  Bir de eğer bağışçı isterse yanında birinci dereceden akrabalarından biri refakatçi olabiliyor. Onun masrafları da devlet tarafından karşılanıyor. 12 saat arayla bağışçıya aşı yapılıyor. Bu aşı vücudumuzdaki kök hücrenin kan dolaşımına geçmesini sağlıyor. Altıncı günün sonunda aynı kar bağışı yapar gibi bağışçının damar yolu açılır ve makinaya bağlanır. Kan cihaza çıkıyor, orada kandaki sadece kök hücreyi alıyor, diğer damar yolundan da kan vücuda geri veriliyor. Toplamda 4 saat 15 dakikalık bir işlem. Artık kök hücre yüzde 90 oranında bu yöntem ile alınıyor. Yüzde 10 da kalça kemiğinin altından biyopsi ile girilerek kemik iliğinden alınıyor. Ama dediğimiz gibi bu eski yöntem artık terkedilmeye başlandı. Çok az merkezde uygulanıyor.  Kök hücrenin kaynağı insan... Kanın dışarıda üretilmesi şansı yok. Bizim birbirimize ihtiyacımız var. Bu kadar basit…

KAN BAĞIŞI NASIL YAPILIR?

Kan bağışı da aynı şekilde. Bağışçılarımız bazen bize soruyor, ‘Her üç ayda bir kan bağışlıyorum ama her seferinde bu donör sorgulama formunu doldurmak zorunda mıyım’ diye. Evet, zorundayız. Kan bağışı sadece kan alma seviyesine uzanıp torbayı doldurmak değil. Kan bağışı formu doldurmak ile başlar, muayene olursunuz, sedyede torbaya kan dolar kalkarsınız, ikram alanında ikramınızı alırsınız, eğer kendinizi iyi hissediyor iseniz kalkarsınız işte o zaman kan bağışı biter. Kan bağışı bir bütündür.  Biz herkese ‘Bir gün size de lazım olabilir, o yüzden lütfen Türk Kızılayı’na kan bağışı ve kök hücre bağışında bulununuz’ diyoruz.

BAĞIŞÇININ İSMİ BİLİNMİYOR

Bu arada bu süreçte kesinlikle hasta ile bağışçıyı karşılaştırmıyoruz. Bağışçının ismi bilinmiyor. Sistem sadece donör numarası olarak tanımlıyor. 3 yıl sonra donör ile hastanın eğer isterlerse devlet aracılığıyla mektuplaşmasına izin veriliyor. Başka da bir bilgi verilmiyor. Çünkü kötü niyetli insanlar olabilir? Kan bağışı ile kök hücre bağışı aynı anda olur ise daha güzel olur. Neden? Çünkü biz zaten diversiyon torbası dediğimiz torbaya ekstra tahliller için kan alıyoruz. Kan bağışı yapanlara da ekstra bir tüpe daha kan alınıyor. Başka bir şeyi yok.  Kan bağışları özellikle uzun bayram tatilleri sonrasında kendini bariz bir şekilde gösteriyor. Çünkü bayram tatili sonrasına inanılmaz yığılma oluyor ameliyatlarda.

“9 GÜN BOYUNCA BARTIN’DAYIZ”

16 Ekim Pazartesi günü itibariyle Bartın Üniversitesi’nin Kutlubey Yazıcılar Kampüsü’nde ekiplerimiz 10.30 ile 18.30 saatleri arasında çalışmalarına başlayacak. 19 Ekim Perşembe günü 18.30’a kadar Kutlubey’de olacağız. Daha sonra 23-24-25 Ekim tarihlerinde yine aynı saat dilimleri arasında Bartın Üniversitesi’nin Ağdacı’daki yerleşkesinde ekiplerimiz satranç meydanında kan alma tırı ile hizmet verecek.   Buradaki faaliyetin ardından da 26-27 Ekim tarihlerinde Kan Alma Tırımız, Bartın Cumhuriyet Meydanı’nda bağışçıları bekliyor olacak.

UNUTMAYIN BİR GÜN SİZİN DE İHTİYACINIZ OLABİLİR!

18 ila 50 yaş aralığındaki tüm sağlıklı fertler kan ve kök hücre bağışında bulunabilir.  Türkiye’den Pakistan’a kök hücre gitti. Almanya’dan Amerika ve Yunanistan’dan bize kök hücre geldi. Bu çok önemli... Kandı, kök hücreydi, organdı bu tip ihtiyaçlarda ne cinsiyete, ne dine ne milliyete bakılmamalı. Bakılmıyor da zaten. Hangi hastaya nereden olursa olsun doğru dokunun bulunması önemli olan. İnsan hayatından daha önemli hiçbir şey olamaz. Herkes bir gün kendisine ya da bir yakınına lazım olabileceğini düşünerek bu konuya duyarlılık göstermeli ve eğer sağlık durumu el veriyorsa bağışçı olmalı.”